We hebben allemaal van jongs af aan geleerd van onze ouders, op school en via de media dat we groenten en fruit nodig hebben om gezond te blijven en dat we het extra nodig hebben als we wat aan onze gezondheid mankeren.
Denk aan extra vezels uit granen, peulvruchten en groenten bij problemen met je stoelgang, tot vitamines, antioxidanten en andere superkleine stofjes die je weerstand kunnen verhogen, maar ook een positieve rol kunnen spelen bij allerlei ziekten en aandoeningen. Ik ga nu niet in op al die positieve eigenschappen die aan plantaardige voeding wordt toegeschreven (deels op basis van wetenschappelijk onderzoek en deels ook niet). Misschien op een ander moment.
Nee, ik wil nu wat vertellen over de andere kant van plantaardige voeding, want er is ook een schaduwkant. En het lijkt me wel zo eerlijk, die kant te belichten. Want daar horen we niet zoveel over, terwijl dit absoluut een grote rol kan spelen in jouw gezondheid. Je kunt namelijk klachten ontwikkelen door het eten van fruit en planten.
Even een korte introductie in het plantenrijk. We weten dat veel planten giftig zijn; we eten dus ook maar een relatief klein aandeel van alle soorten planten. In het overleven van alle soorten leven op aarde is de voortplanting superbelangrijk. Daarom geldt voor elk dier én plant dat hij wil voorkomen dat hij wordt opgegeten. Dieren doen dit op meerdere manieren, zoals o.a. in kuddes opgaan en hard wegrennen. Maar planten verdedigen zich ook wel degelijk! Ze maken gebruik van chemische “oorlogsvoering”. Ze produceren allerlei stofjes die voor de eter (insecten, grazers, maar ook mensen) schadelijk kunnen zijn. Klinkt logisch toch?
Er is natuurlijk verschil tussen fruit, bladgroenten, zaden, noten en wortelsoorten. Planten hebben er baat bij als bijv. fruit gegeten wordt en dat de zaden dan worden verspreid. Fruit heeft dan vaak (echter niet altijd) ook minder schadelijke chemische stoffen in de eter, ofwel anti-nutriënten. Zaden, noten, maar ook wortels en veel bladgroenten hebben er echter geen baat bij dat ze worden opgegeten. Ze maken daarom anti-nutriënten aan.
Je hebt verschillende groepen anti-nutriënten:
-
Stofjes die ervoor zorgen dat jij minder belangrijke voedingsstoffen, zoals mineralen, kunt opnemen uit je voeding. Dit zijn bijv. fytinezuur (in granen en peulvruchten), goïtrogenen (bijv. in koolsoorten), oxaalzuur (in heel veel plantaardige voeding), maar denk ook aan suiker.
-
Stofjes die de vertering van eiwitten en vetten verslechtert, waardoor je hier minder van op kunt nemen.
-
Stofjes die schade toebrengen aan jouw cellen bijv. in de darmwand, maar ook aan bloedvaten, organen en andere weefsels. Dit zijn bijv. lectines (komen in heel veel planten voor), gluten (in tarwe en de meeste andere granen), solaninen (uit de nachtschade familie zoals tomaten enz.), phasine in bonen en ook weer oxaalzuur. Dit noemen we toxines ofwel giftige stoffen.
-
Stofjes die je hormonen uit balans brengen, zoals goïtrogenen en fyto-oestrogenen.
-
Stofjes die verslavend werken zoals exorfinen, zoals in granen, soja en spinazie.
Hoe je reageert op deze stofjes heeft met je genen te maken, maar natuurlijk ook met de hoeveelheid die je binnenkrijgt. Hierbij kan de regelmaat van belang zijn, maar ook de hoeveelheid in een keer.
Als voorbeeld een groene smoothie met amandelmelk, rauwe cacao, spinazie, bosbessen, kurkuma en kaneel (klinkt gezond toch?) is zo hoog in oxalaten dat je er acuut heel erg ziek van kunt worden en nierfalen kunt krijgen.
Ook heeft je gezondheid invloed; als je bijv. al last hebt van darmproblemen, zoals obstipatie, (soms afgewisseld met) diarree, opgeblazen buik enz. dan kunnen deze stofjes veel meer kwaad doen, dan als je verteringsstelsel optimaal gezond is. Zo kan bijv. een antibiotica kuur een flinke verstoring in je darmflora met al haar bacteriën veroorzaken. Maar ook een tekort aan een aantal mineralen of vitamines kan tot een zwakke plek in jouw afweersysteem leiden. En dan maakt het ook uit met welke andere voeding je deze stofjes binnenkrijgt.
Het lastige hierbij is wel, dat er vaak geen direct gevolg is na het eten van iets. Het geeft meestal geen allergische reactie. Op de lange termijn ontstaan klachten die in intensiteit toenemen, tot ze echt opvallen, zoals bijv. gewrichtspijn.
Hoe kun je jezelf beschermen tegen deze stofjes?
Dat kan natuurlijk door ze te vermijden, maar ja plantaardige voeding heeft ook gezonde voedingsstoffen en ze geven natuurlijk smaak en afwisseling aan je maaltijden.
Voor een aantal van deze stoffen verlaagt het de schadelijkheid als je ze kookt, lang laat weken, fermenteert en met andere voeding combineert. Maar heb je darmproblemen en/of chronische klachten zoals gewrichtspijn, auto-immuunaandoeningen, veel last van de overgang e.d. dan kan het zinvol zijn om uit te zoeken of je heftig op reageert op bepaalde plantaardige voeding en dit dus vermijden.
Voor nu belangrijk dat je weet dat niet alle plantaardige voeding “lief” voor je is en dus alleen maar gezond. Want dat is wel het beeld dat geschapen wordt. Het is belangrijk dat je op basis van objectieve informatie zelf bewuste keuzes kunt maken met betrekking tot je voedingspatroon. Zoek je hier hulp bij, neem dan contact met me op.
Volgende keer ga ik meer over oxalaten vertellen. Denk aan bijv. nierstenen.