ONS DAGELIJKS BROOD ONSCHULDIG?
Tegenwoordig is de term ‘gluten’ bij veel mensen bekend. En er is een flinke toename in het aantal mensen dat glutenvrij eet, omdat ze er in meer of mindere mate gevoelig voor zijn. Er zijn inmiddels veel glutenvrije producten te koop in supermarkten en ook restaurants serveren op verzoek glutenvrij brood, pasta enz. Dit glutenvrije eten wordt door media wel afgeschilderd als een ‘hype’. Maar is dat wel terecht?
Wat zijn gluten eigenlijk?
Gluten zijn eiwitten in veel granen zoals tarwe. Ze zitten ook in spelt, kamut, rogge, gerst en vaak ook in haver. Ze vallen onder de ‘lectinen’, stofjes die door de plant worden gemaakt om zich te verdedigen tegen alles wat de plant kan beschadigen of zelfs doden zoals insecten. Zie meer informatie hierover:Blogs Deze gluten worden moeilijk verteerd in onze darmen. Ze worden vaak niet volledig afgebroken in aminozuren, wat noodzakelijk is voor een goede vertering en dus als peptiden (een paar aminozuren aan elkaar) met de ontlasting het lichaam verlaten óf in het bloed terecht komen als de darmwand niet intact is.
Gluten zorgen ook voor beschadiging van de darmwand, doordat in reactie op gluten de darmwand het eiwit zonuline aanmaakt dat kleine openingen in de wand geeft. Zo dragen ze dus zelf bij aan het opnemen van de onafgebroken peptiden in het bloed. Daarnaast vermindert de opname van o.a. vitaminen en mineralen en kunnen er op termijn dus tekorten ontstaan met de klachten die hier mee samenhangen, zoals bijv. ijzertekort bij bloedarmoede. 
Morfine?
De peptiden van gluten zijn morfine-achtige stofjes ‘gluteomorfines’. Als ze door de darmwand in het bloed worden opgenomen, kunnen ze ook in de hersenen terecht komen, waar ze een vergelijkbaar effect hebben als morfine. Dit gebeurt ook veel bij caseïne, een eiwit in zuivel, dat wordt afgebroken tot de peptide ‘casomorfine’.
Dit zorgt voor een fijn gevoel en werkt verslavend. Daarom eten we ook zo graag brood en pasta. Het wordt ook vaak als troostvoedsel gezien. Het stoppen met het eten van gluten is dan ook best lastig; je hebt er een goede motivatie voor nodig. Na de afkickfase en het verdwijnen van allerlei klachten is het echter meestal geen probleem meer om het vol te houden.
Glutenintolerantie
Coeliakie is glutenintolerantie en geeft heftige symptomen, zoals bij het eten van maar de kleinste hoeveelheid gluten. Het is een chronische auto-immuunziekte. Bij een auto-immuunziekte maakt het lichaam antistoffen aan tegen eigen weefsels. Bij coeliakie is gluten de trigger. Dit houdt in dat na het eten van gluten een ontstekingsreactie in het lichaam ontstaat waarbij het lichaam antistoffen aanmaakt tegen de eigen darmcellen. Er kunnen veel verschillende symptomen zijn. Vooral darmklachten, maar op langere termijn o.a. ook groeivertraging, moeheid, stemmingswisselingen en onvruchtbaarheid.
Glutensensitiviteit
Dit is een lichtere vorm van intolerantie, die inmiddels veel voorkomt en vaak op volwassen leeftijd ontstaat. Dit betreft geen auto-immuunziekte, maar ook hierbij wordt de darmwand beschadigd en worden de gluten peptiden opgenomen in het bloed met allerlei klachten tot gevolg. Ook hierbij kunnen allerlei darmklachten optreden zoals opgeblazen buik, krampen, diarree en ook verstopping, maar dit hoeft niet. Je kunt ook andere klachten hebben zonder darmklachten. Daarom wordt ook vaak de link naar gluten niet gelegd.
Beide vormen kunnen een rol spelen in de ontwikkeling van o.a. schizofrenie, autisme, depressie, geheugenproblemen, concentratiestoornissen en slaapproblemen. Maar ook fysieke gezondheidsproblemen veroorzaken zoals artritis, chronische hoofdpijn, psoriasis, allergieën en andere auto-immuunziekten.
Gluten sensitiviteit en hormoonbalans
Ontstekingen in de darmwand door o.a. de aanwezigheid van gluten leidt tot de aanmaak van cortisol, een bijnierhormoon dat wordt aangemaakt bij stress. Vaak en veel aanmaak van cortisol heeft weer gevolgen voor de aanmaak van schildklierhormonen en de aanmaak en gebruik van progesteron. Inmiddels weten we dat het eten van gluten bij glutengevoeligheid bij vrouwen mede oorzaak kan zijn van een te hoog oestrogeengehalte ten opzichte van progesteron. Wat ook weer nare klachten kan geven.
Oorzaak toename glutensensitiviteit
Daar spelen een aantal factoren een rol in:
-
We zijn meer tarwe en andere glutenbevattende granen gaan eten. Denk aan 2 broodmaaltijden, pasta in de hoofdmaaltijd en tussendoor veel gluten in koekjes en andere snacks. Ook wordt tarwe aan heel bewerkte producten toegevoegd, zoals sauzen, vleeswaren en kant en klaar maaltijden.
-
Tarwe is door de jaren heen ‘veredeld’, waardoor het aandeel gluten in het graan is verhoogd. Spelt is bijv. minder veredeld en heeft nog een meer natuurlijke hoeveelheid gluten die dus lager is.
-
Tot voor kort werden granen gefermenteerd alvorens ze te eten. Zo kreeg brooddeeg uren de tijd om te rijzen, waarbij gist o.a. gluten minder schadelijk maakt doordat het wordt voor verteerd. Deze traditie was er niet voor niets.
-
Er zijn steeds meer mensen die ook door andere oorzaken een aangetaste darmwand en darmflora hebben. Het eten van gluten heeft dan meer impact en zal de darmgezondheid verder nadelig beïnvloeden.
Gluten vermijden de oplossing?
Veel mensen ervaren verlichting tot zelfs het verdwijnen van klachten als ze gluten vermijden. Helaas geldt dit niet voor iedereen. De gluten houdende granen vervangen we door andere (pseudo) granen. Maar gluten zijn niet de enige lectinen in granen. Er zijn er veel meer, die ook gelijksoortige klachten kunnen geven. Het kan dus soms nodig zijn om alle granen uit je voeding te laten.
Hoe weet je of je gevoelig bent voor gluten?
Coeliakie kan met bloedtesten bij een arts in de meeste gevallen worden gediagnosticeerd. Gevoeligheid voor gluten echter niet. Door minimaal 6 weken glutenvrij te eten, kun je wel ontdekken of je klachten verminderen of zelfs verdwijnen.
Ook kun je door middel van een EMB bloedtest zien of je overgevoelig bent voor o.a. gluten. Ik voer deze test op verzoek ook uit bij cliënten.
Ons dagelijks brood is dus lang niet voor iedereen zo onschuldig. Maar gelukkig kun je hier achter komen én kunnen door verandering van voeding veel klachten verminderen of zelfs verdwijnen. En dat is waar ik bij cliënten getuige van mag zijn.